Vadeli işlem sözleşmesi nedir ?

VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Vadeli işlem sözleşmesi, sözleşmeyi yapan taraflara, belirli standartlar çerçevesinde belirli miktardaki malın ya da finansal işlemin, iki tarafın belirdiği ve sözleşmede belirttiği tarihte ya da belirlenen tarihten önce veya sonra sözleşmede belirtilen fiyattan ya da değerden alma ve satma imkanı sunan sözleşmedir. Vadeli işlem sözleşmelerinde belirtilmesi gereken ana unsurlar bulunmaktadır.

Bu unsurlar;

Nitelik
Fiyat
Miktar
Vadedir.

Bu unsurların vadeli işlem sözleşmelerinde belirtilmesi zorunludur. Bu sözleşme sayesinde alıcı ve satıcının hakları garanti altına alınmaktadır. Örnek vermek gerekirse bir malın fiyatının yükseleceği düşünülerek bir alıcıdan satın alınır. Alıcının anlaşılan fiyatı artırmaması için vadeli işlem sözleşmesi yapılmalıdır. Tersi durumunda da düşüşte olan malın alımından vazgeçilmemesi için alınan önlemlerden biridir.

Vadeli işlem sözleşmelerinde ve pay senedi vadeli işlem sözleşmelerinde işlem yapılacak son gün her ayın kapanış günüdür. Eğer son gün resmi tatile denk gelmiş ise tarafların işlem yapabileceği son gün resmi tatilden bir önceki gündür. İşlemler sabah saat 09:15’te başlar, akşam 17:40’ta sonlanır. 12:30-14:00 saatleri arasında herhangi bir işlem yapılmamaktadır.

Kimler Vadeli Piyasalarda İşlem Yapar?

Riskten Korunmak İsteyen Yatırımcılar 

Bir sermaye piyasası aracı, döviz, kıymetli maden veya malı kullanan, bunlarda pozisyon tutan veya gelecekte teslimatını bekleyen, ancak ilgili ürünün fiyatında gelecekte meydana gelebilecek beklenmedik değişimlerden korunmak isteyen yatırımcılar, vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarının tersi yönünde pozisyon alırlar.

Spekülatörler

Spekülatörler, korunma amacıyla işlem yapanlardan farklı olarak fiyat beklentileri çerçevesinde kar elde etmek amacıyla yatırım yapan kişiler veya kurumlardır. Vadeli piyasalar özellikle kaldıraç etkisi sebebiyle spekülatörlere oldukça önemli fırsatlar sunar. Spekülatörlerin piyasanın likiditesini ve işlem hacmini arttırdığı bilinmektedir. Bu yatırımcı tipinin risk alma konusundaki isteklilikleri diğer piyasa katılımcılarına taşıdıkları riski spekülatörlere devrederek riskten korunma imkânı sağlar.

Arbitrajcılar 

Arbitrajcılar, iki veya daha fazla piyasada eş zamanlı yapılan alım satım işlemleri ile risksiz kar elde etmeyi hedefleyen kişiler veya kurumlardır. Örneğin, bir mal coğrafi olarak farklı yerlerde farklı iki fiyattan işlem görüyorsa arbitrajcı hemen ucuz olan yerden alır, pahalı olan yerde satar ve böylece risksiz kar elde eder. Benzer şekilde spot piyasalar ile vadeli piyasalar arasındaki taşıma maliyeti (cost of carry) nedeniyle oluşması gereken fiyattan farklı seviyelerde fiyat oluşması durumunda, arbitrajcılar devreye girerek ucuz olan piyasada alış, pahalı olan piyasada satış yaparak piyasaları dengelerler. Arbitrajcıların varlığı piyasaların birbirleriyle uyumlu ve dengeli hareket etmesine ve doğru fiyat oluşumuna katkı sağlar.